Część trzecia: Zamożna Katarzyna, właścicielka Mietniowa (XIV/XV w.)
Imię pierwszej kobiety związanej z Mietniowem, na które natrafiłem szukając historycznych ciekawostek o naszej wsi to Katarzyna /prawdopodobny okres życia: ur. 1388 zm.1438/.
Pochodziła z miejscowości Chrzelów (dziś Krzelów niedaleko Jędrzejowa), była córką Mikołaja z Chrzelowa z dzielnego, rycerskiego rodu herbu Lis i Elżbiety z rodu Mądrostka.
Gdy Katarzyna została już urodziwą panną, poślubił ją niejaki Przybek (Przybysław) z Irządzy – wojewoda sieradzki, syn Świętopełka z Irządzy. Zapewne nietrudno było Przybkowi przekonać się o urodzie Katarzyny, wszak z Irządza do Chrzelowa było zaledwie 35 km, a że droga prosta i równa, konno można było ją przebyć w niespełna 2 godziny. Przybysław zabrał małżonkę do swojego zamku do Irządzy.
Nasze ślady powiązania z Irządzą wydają się być bardzo ciekawe, ponieważ jest to miejscowość o ponad tysiącletniej przeszłości /najstarsza wzmianka z 977 roku/. Nazwa wiąże się z czeską księżną Dąbrówką – matką chrzestną Polski, która po zawarciu związku małżeńskiego z pogańskim księciem Mieszkiem I, podróżując do Poznania – jeszcze przed chrztem Polski, bo w roku 965 – zatrzymała się obok istniejącego prężnego Opola twierdząc, że to są: „Jej rządza – rządy”. Opole Irządzkie aż do 986 r. należało do Czech i stanowiło znaczący gród w państwie Wiślan, które schrystianizował Świętopeł Morawski z pomocą Metodego. Wynika stąd, że Opole Irządzkie przyjęło chrześcijaństwo w obrządku bizantyjskim jeszcze przed chrztem Polski. Dla upamiętnienia tych wydarzeń, w Irządzy często chłopcom nadawano imię Świętopeł (inaczej Świetopełk).
Przez kilka stuleci ziemie irządzkie stanowiły uposażenie żon królowych i księżnych władców polskich, zaś od roku 1220 należały w połowie do klasztoru, a w połowie do dziedziców stanu rycerskiego – właśnie herbu Lis. Czyżby więc nasza Katarzyna była jakoś spokrewniona z piastowskimi księżnymi?
Nie ulega wątpliwości to, że jej rodzina musiała być pobożna. Bratem Katarzyny był Niemierza z Chrzelowa, kanonik katedry wawelskiej i kustosz w kościele św.Floriana, który w krakowskiej katedrze ustanowił altarię – taki rodzaj fundacji kościelnej. Celem tej altarii było ciągłe sprawowanie kultu – między innymi za „Katarzynę- swoją najdroższą siostrę”.
Nie udało mi się jeszcze dotrzeć do informacji, w jaki sposób Katarzyna nabyła ziemie w Mietniowie, ale zapewne śladu trzeba szukać w źródłach, które wskazują, że była synową Świętopełka z Irządza. Wskazuje na to też fakt, że spór o Mietniów toczyła ze swoim szwagrem Grzegorzem z Topoli – drugim synem Świetopełka . A może coś pomógł nabyć brat Niemierza? – to jest jeszcze do sprawdzenia.
Katarzyna z Przybkiem mieli trzech synów: Mikołaja, Przybka i Niemierzę oraz córkę Annę.
Po śmierci swojego męża rozpoczyna się w życiu Katarzyny mało ciekawy okres – zaczynają się rodzinne spory utrwalone w dawnych księgach sądowych. Między innymi sądzi się ze swoim szwagrem Grzegorzem (i jego synem Tomaszem) z Topoli o podział dóbr (…) w Mietniowie, Koźmicach i Witkowicach (dziś część Gorzkowa) oraz o 100 grzywien, 9 świń, 166 macior, o konia, 2 woły i 100 kóz… o źrebięta w Zawadzie, Karczmę w Topoli… później spory z Piotraszem z Górki, Dziwiszem z Przecławic… i wiele, wiele innych.
Katarzyna szybko rozumie jak niełatwe życie ma wdowa… Nic więc dziwnego, że wkrótce, bo w 1404 r. wychodzi po raz drugi za maż, tym razem za Jana z Tęczyna, kasztelana krakowskiego.
Po uporządkowaniu sporów rodzinnych, dobra w Mietniowie dostają się najstarszemu synowi Katarzyny – Mikołajowi /ten zaś Mikołaj podpisuje się jako „Mikołaj z Pukarzowa”, później Pukarzowski/. Może do dzisiaj żyją gdzieś w okolicy potomkowie Pukarzowskich (Pukarzewskich)? :) To na razie pierwsze nazwisko powiązane z Mietniowem, do którego zawiodły mnie moje poszukiwania.
W 1415 r. Mikołaj z Pukarzowa sprzedaje za 400 grzywien Piotrowi z Kurowa całe swe wsie: Koźmice, Witkowice, Gorzków (…) i całą część swej dziedziny w Mietniowie.
Nad Piotrem z Kurowa nie będziemy się rozwodzić, ponieważ musiał naszą wieś potraktować bardzo handlowo, bo już rok później (w 1416 r.) sprzedaje to, co nabył Jakuszowi [Klępowi] z Raciborska za (cyt.): „400 grz. szer. gr i 2 kmieci w Szyku, całe wsie Koźmice, Witkowice, Gorzków i całą część w Mietniowie- kupione od Mikołaja z Pukarzowa”… ale to już zupełnie nowa historia.
W artykule wykorzystano materiały:
* Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich: www.slownik.ihpan.edu.pl
* Historia wsi Irządze: www.irzadze.pl
* Polskie genealogie: www.barbarafamily.eu
Ciąg dalszy nastąpi…
Piotr Kiszka
Materiał jest chroniony prawem autorskim, kopiowanie i publikowanie go bez zgody Autora jest zabronione przepisami prawa.